Czaszka – memento mori czy memento vitae?
Motyw czaszki, od wieków spotykany w literaturze, malarstwie, jak i innych dziedzinach sztuki, do dziś jest jednym z najchętniej wykorzystywanych symboli artystycznych – jego popularność, widoczna m.in. w pracy tatuatorów oraz branży odzieżowej, wiąże się przede wszystkim z siłą przekazu oraz świadczy o niesłabnącym zainteresowaniu tym, co uniwersalne, a zarazem nieuniknione – większości z nas bowiem motyw czaszki kojarzy się ze śmiercią i kruchością życia. Czy słusznie?
Symbol czaszki, odczytywany najczęściej jako marność, swoiste memento mori, stanowi zarazem oznakę nieśmiertelności, niezniszczalności, wiedzy, pobożności oraz mądrości. Bogactwo interpretacji, niosące ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konotacje, wyrosło na gruncie różnorodności kultur, a zatem i odmienności w rozumieniu oraz sposobie ukazywania tego samego motywu.
Meksykańskie czaszki, symbolizujące radosny świat zmarłych
W plastyce, a więc nie tylko w malarstwie, lecz we wszelkiego rodzaju wytworach wizualnych, wpatrujący się w czaszkę starzec będzie symbolizować starość, tzw. czwarty wiek człowieka; cnotę zaś i sławę osoby portretującej przedstawi okalający czaszkę wieniec wawrzynowy (już od czasów starożytnych obrazujący męstwo, odwagę; zwycięstwo). W literaturze motyw czaszki najczęściej symbolizuje przemijanie, marność, a także bezsilność. A jak ją przedstawia sfera sacrum?
W religii chrześcijańskiej, odchodzącej od negatywnej interpretacji symbolu czaszki, ukazywana jest jako obraz pokuty i pobożności – stanowi atrybut Marii Magdaleny
i św. Franciszka. We wschodnich wierzeniach zaś, hinduizmie i buddyzmie, uosabia srogie bóstwa, a w legendach oznacza połączenie mikro i makrokosmosu.
Jama – hinduistyczny bóg śmierci i zmarłych, wokół jego głowy znajduje się pięć czaszek symbolizujących pokonanie niewiedzy, pychy, chciwości, złości oraz zazdrości
Motyw czaszki w grupach i jednostkach militarnych
Nie sposób pominąć motywu czaszki wykorzystywanego w wojskowości, tzw. Totenkopf, pełniącego rolę złowrogiego ostrzeżenia oraz wyrażającego gotowość poniesienia najwyższej ofiary w walce z nieprzyjacielem. Wielokrotnie pojawiał się w insygniach historycznych i współczesnych grup szturmowych oraz oddziałów militarnych (w tym polskich). Do najbardziej rozpoznawanych należą insygnia nazistowskich sił zbrojnych: SS (Schutzstaffel) i Waffen-SS:
Czapka z symbolem SS
Odznaka 5 Pułku Huzarów
Odznaka polskich Huzarów Śmierci
Odznaka na czapkę Oddziałów Szturmowych w powstaniach śląskich
Oddziały Straceńców – obrońcy Góry Stracenia
Motyw tatuażu
Utrzymująca się popularność omawianego symbolu ma swoje źródło zarówno w jego znaczeniu, jak i w indywidualnych możliwościach interpretacji, nie tylko językowych – jeśli porównamy różne wzory wytatuowanych czaszek, naszą uwagę zwróci bogactwo zastosowanych stylów oraz różnorodność ich ukazywania: od formy realistycznej, poprzez biomechanikę, old school czy tatuaże żeglarskie.
Przypominając o nieuchronnym przemijaniu i kruchości ludzkiego życia, czaszka symbolizuje także odwagę i męstwo. Posiadająca ją osoba może być odbierana jako silna i o mocnym charakterze, albo taka, której – ze względu na skrywaną tajemnicę, nie powinniśmy ufać. Należy wystrzegać się podobnych ocen – nie zapominajmy, że tatuaż może oznaczać filozoficzne podejście do życia lub być celowym, upiększającym ciało, zabiegiem estetycznym.
W Japonii symbol czaszki oznacza pozytywną zmianę; naturalny krąg życia
Tirvall
Nie powinniśmy się bać motywu czaszki, bo nie takie jest jej zadanie. Kiedy zobaczycie czaszkę pomyślcie o dotychczasowej wiedzy, o potędze i nieśmiertelności. Dla nas zdecydowanie memento vitae, nie bez powodu inspirowaliśmy się nią przy tworzeniu naszego firmowego logo.
Wzór “Czaszka” znajdzie u nas pod linkiem: https://tirvall.com/krotki-rekaw/czaszka-6.html
Interpretacja naszego logo TIRVALL